Λιβύη – Ελλάδα: Νέο διπλωματικό επεισόδιο

Με ταχύτητα που προκαλεί προβληματισμό επιδεινώνεται το κλίμα στις ελληνολιβυκές σχέσεις, την ώρα που η Λιβύη δείχνει να εμβαθύνει τη συνεργασία της με την Τουρκία, στο πλαίσιο ενός άξονα που επιχειρεί να εδραιώσει νέα τετελεσμένα στην Ανατολική Μεσόγειο. Η τελευταία συμφωνία ανάμεσα στην τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου TPAO και την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης (NOC), για τη διενέργεια σεισμικών ερευνών σε τέσσερις υπεράκτιες περιοχές νοτίως της μέσης γραμμής μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης, αναζωπυρώνει τις ελληνικές ανησυχίες περί παραβίασης κυριαρχικών δικαιωμάτων. Η ανακοίνωση της νέας συμφωνίας έγινε ενώ ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μετέβαινε από τη Χάγη, όπου συμμετείχε στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, προς τις Βρυξέλλες για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Σύμφωνα με την τουρκική πλευρά, η συμφωνία προβλέπει τη διενέργεια γεωλογικών και γεωφυσικών ερευνών, καθώς και δισδιάστατης σεισμικής χαρτογράφησης μήκους 10.000 χιλιομέτρων, με επεξεργασία δεδομένων εντός εννεαμήνου.

Η παρουσίαση του επίμαχου χάρτη στην Κωνσταντινούπολη, όπου φέρονται να εδράζονται οι ερευνητικές περιοχές της συμφωνίας, ενισχύει τις υποψίες ότι η Άγκυρα επιδιώκει να νομιμοποιήσει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019, το οποίο η Ε.Ε. έχει κρίνει ως άκυρο και μη δεσμευτικό. Αρμόδιες ελληνικές πηγές διαμηνύουν ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να ανεχθεί οποιαδήποτε παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, τονίζοντας ότι ο χάρτης κινείται νοτίως της μέσης γραμμής και προσβάλλει θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Στο παρασκήνιο, κυβερνητικοί κύκλοι κάνουν λόγο για «διγλωσσία» της Λιβύης, επισημαίνοντας πως στο σχετικό βίντεο της υπογραφής εμφανίζονται δύο χάρτες: ο ένας συμβαδίζει με τα ελληνικά δικαιώματα, ενώ ο δεύτερος αναπαράγει τη λογική του τουρκολιβυκού συμφώνου. Οι ίδιοι κύκλοι εκτιμούν ότι η συμφωνία αποτελεί επικοινωνιακή επίδειξη καλών προθέσεων προς την Τουρκία, χωρίς ουσιαστικό επιχειρησιακό βάθος, καθώς η Λιβύη δεν θα διακινδυνεύσει τις σχέσεις της με μεγάλες δυτικές πετρελαϊκές εταιρείες – όπως η Chevron – που έχουν συμφέροντα στην ελληνική ΑΟΖ. Η ελληνική πλευρά προετοιμάζει διπλωματική αντεπίθεση, θέτοντας το ζήτημα της Λιβύης στην ατζέντα της Συνόδου Κορυφής. Ο Πρωθυπουργός θα ζητήσει να υπάρξει ρητή αναφορά στα συμπεράσματα για την απόρριψη του τουρκολιβυκού μνημονίου ως παράνομου, στη βάση των προηγούμενων θέσεων της Ε.Ε. από τον Δεκέμβριο του 2019.

Μεταναστευτική πίεση 

Ταυτόχρονα, η ελληνική κυβέρνηση ανησυχεί για την έντονη αύξηση των μεταναστευτικών ροών από τον νότιο διάδρομο της Λιβύης. Η Κρήτη έχει δεχθεί 350% περισσότερες αφίξεις σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους. Ο Υπουργός Μετανάστευσης Μάκης Βορίδης θα επισκεφθεί τη Λιβύη στις 8 Ιουλίου, συνοδευόμενος από τον Ιταλό ομόλογό του, σε μια προσπάθεια συγκρότησης κοινού μετώπου ανάσχεσης των ροών. Ο Πρωθυπουργός, από τη Χάγη, ανακοίνωσε την αποστολή πολεμικών πλοίων σε διεθνή ύδατα ανοικτά της Λιβύης, για την αποτροπή των διακινητών, επισημαίνοντας: «Δεν είμαστε ξέφραγο αμπέλι. Ο λύκος δεν μπορεί να χαίρεται στην αναμπουμπούλα».

Σε αντίποινα, η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας της Λιβύης κάλεσε τον Έλληνα Πρέσβη, Νικόλαο Γαρίλη, προκειμένου να διαμαρτυρηθεί για τα «μονομερή βήματα» της Αθήνας σε θαλάσσιες περιοχές που η Λιβύη θεωρεί αμφισβητούμενες. Κατηγόρησε την Ελλάδα για παραβίαση του διεθνούς ναυτικού δικαίου και προσβολή των λιβυκών κυριαρχικών δικαιωμάτων, εν μέσω των σχεδίων για παρουσία ελληνικών πολεμικών πλοίων στην ευρύτερη περιοχή.

Η Αθήνα επανεξετάζει τη συνολική της στρατηγική απέναντι στη Λιβύη. Ο Υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης προγραμματίζει επίσκεψη στη χώρα το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου, με στόχο να διατηρήσει ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας και να υπενθυμίσει τα όρια που θέτει το διεθνές δίκαιο. Το ζήτημα των ερευνών, αλλά και η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού, αναδεικνύονται σε βασικά σημεία της ελληνοευρωπαϊκής ατζέντας.