Το Κυπριακό ως μοχλός επιβίωσης για τον Ερντογάν

Οι γεωπολιτικές αναταράξεις που επανακαθορίζουν το αμυντικό τοπίο της Ευρώπης επαναφέρουν το Κυπριακό στο προσκήνιο, ως κομβικό ζήτημα όχι μόνο για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, αλλά –όπως δείχνουν τα δεδομένα– για την ίδια την πολιτική επιβίωση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η Άγκυρα επιχειρεί να επανατοποθετηθεί στο υπό διαμόρφωση ευρωπαϊκό σύστημα ασφαλείας, αξιοποιώντας την Κύπρο ως στρατηγικό διαπραγματευτικό χαρτί. Η συζήτηση γύρω από τη «Λευκή Βίβλο» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια έχει φέρει εκ νέου στο τραπέζι τον ρόλο της Τουρκίας στη γεωστρατηγική αρχιτεκτονική της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, το Κυπριακό αντιμετωπίζεται ως κρίσιμος κόμβος: από τη μία, η Άγκυρα προσπαθεί να εμφανιστεί ως εταίρος που μπορεί να διασφαλίσει σταθερότητα· από την άλλη, το Κυπριακό παραμένει αγκάθι στις σχέσεις της με την ΕΕ, λόγω της επιμονής της στη λύση δύο κρατών.

Ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην εσωτερική πίεση –καθώς η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από τουρκογενή κράτη θεωρείται ήττα στο τουρκικό εθνικιστικό αφήγημα– και στις απαιτήσεις των Ευρωπαίων, που ζητούν αποκλιμάκωση και ρεαλισμό. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ερντογάν επισκέπτεται τα Κατεχόμενα, επιχειρώντας να διασκεδάσει τις εσωτερικές αντιδράσεις, επαναφέροντας ρητορικά το μοντέλο των «δύο κρατών» και εγκαινιάζοντας το νέο «προεδρικό μέγαρο» – μικρογραφία του ανακτορικού συγκροτήματος στην Άγκυρα. Παράλληλα, θα παραστεί στην έκθεση αεροδιαστημικής τεχνολογίας Teknofest, θέλοντας να υπογραμμίσει ότι η Κύπρος παραμένει ψηλά στην εθνική ατζέντα. Την ίδια στιγμή, διπλωματικοί κύκλοι στηρίζουν επικοινωνιακά τη γραμμή ότι η Άγκυρα επιδιώκει μεν τον διάλογο, αλλά δεν αποδέχεται τετελεσμένα, σε μια προσπάθεια ενίσχυσης του διεθνούς προφίλ της. Χαρακτηριστικά είναι τα δημοσιεύματα του φιλοκυβερνητικού Τύπου, τα οποία επισημαίνουν πως στη συνάντηση της Γενεύης για το Κυπριακό δεν τέθηκε καθόλου το ομοσπονδιακό μοντέλο, κάτι που ερμηνεύεται ως σημείο καμπής για τη θέση της Άγκυρας στο ζήτημα.

Το σκάνδαλο Φιντάν και οι σκιές πάνω από την τουρκική διπλωματία

Ωστόσο, η στρατηγική Ερντογάν σκιάζεται από ένα τεράστιο σκάνδαλο που ξεσπά στα Κατεχόμενα, απειλώντας να τινάξει στον αέρα όχι μόνο τις διπλωματικές ισορροπίες αλλά και την αξιοπιστία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Ο υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, και ο πρώην πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ βρίσκονται στο επίκεντρο καταγγελιών για εμπλοκή των παιδιών τους σε κύκλωμα με τον δολοφονημένο αρχιμαφιόζο Χαλίλ Φάλγιαλι.

Σύμφωνα με τουρκοκυπριακές πηγές, ο Φάλγιαλι φέρεται να κατείχε 45 βιντεοκασέτες με υλικό που αποδείκνυε σχέσεις πολιτικών με παράνομες δραστηριότητες: ξέπλυμα χρήματος, τζόγο, σεξουαλικούς εκβιασμούς, ακόμα και διακίνηση ανθρώπων. Η τουρκική MIT φέρεται να έχει στην κατοχή της τις 40 από αυτές· οι υπόλοιπες 5 παραμένουν άφαντες, τροφοδοτώντας σενάρια συγκάλυψης. Ο αρχηγός του CHP, Οζγκιούρ Οζέλ, κατήγγειλε δημόσια την υπόθεση και ζήτησε έρευνα από «θαρραλέο εισαγγελέα», ενώ οι τουρκικές αρχές μίλησαν για «συκοφαντικές επινοήσεις» και απείλησαν με νομικές ενέργειες.

Ο ρόλος του Τούρκου πρέσβη και οι αμφισβητήσεις στην Άγκυρα

Η υπόθεση παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις μετά την καταγγελία ότι ο Τούρκος πρέσβης στα Κατεχόμενα, Γιασίν Εκρέμ Σερίμ, διορίστηκε για να παραλάβει το επίμαχο υλικό. Ο Σερίμ, γιος του πρώην υπουργού Μακσούτ Σερίμ –στενού συνεργάτη του Ερντογάν–, φέρεται να παρέδωσε μόνο τις 40 κασέτες, ενώ οι 5 που λείπουν αφορούν, σύμφωνα με πληροφορίες, μέλη του περιβάλλοντος του Τούρκου προέδρου. Η υπόθεση προκάλεσε σάλο τόσο στην Τουρκία όσο και στα Κατεχόμενα, με τον αντιπολιτευόμενο Τύπο να κάνει λόγο για «επιχείρηση συγκάλυψης» υπό τον έλεγχο του ίδιου του Φιντάν. Σύμφωνα με έμπειρους Τούρκους αναλυτές, το ΑΚΡ κατηγορείται ότι έχει εγκαταλείψει τις πάγιες αρχές της τουρκικής διπλωματίας, θυσιάζοντας ακόμα και την αξιοπιστία της χώρας στον βωμό εσωτερικών ισορροπιών και προσωπικών συμφερόντων.

Η απουσία επαγγελματιών διπλωματών, η τοποθέτηση προσώπων χωρίς κατάρτιση σε πρεσβείες και η εργαλειοποίηση της εξωτερικής πολιτικής για εσωτερική κατανάλωση, αποτελούν –κατά την τουρκική αντιπολίτευση– τους κύριους λόγους αποτυχίας στο Κυπριακό. Η Κύπρος, από στρατηγικός άξονας, εξελίχθηκε σε σκηνή σκανδάλων, παράνομων δικτύων και αμφιλεγόμενων πολιτικών αποφάσεων, με την Άγκυρα να μοιάζει πλέον περισσότερο εκτεθειμένη παρά ενισχυμένη. Ο Ερντογάν επιχειρεί να μετατρέψει το Κυπριακό σε πολιτικό σωσίβιο, επενδύοντας στην υψηλή του ατζέντα και στον ρόλο της Τουρκίας στο ευρωπαϊκό δόγμα άμυνας. Όμως τα σκάνδαλα, οι αποκαλύψεις και η βαθιά κρίση αξιοπιστίας απειλούν να υπονομεύσουν όχι μόνο τη διεθνή εικόνα της Άγκυρας, αλλά και την ίδια την ικανότητά της να διαμορφώσει τις εξελίξεις. Η αποσύνδεση της Τουρκίας από τις αρχές της διεθνούς διπλωματίας και η σκιά της διαφθοράς στα Κατεχόμενα αναδεικνύουν το Κυπριακό όχι μόνο ως εθνικό, αλλά και ως βαθύτατα ηθικό και πολιτικό ζήτημα.