Γιατί επιτέθηκε το Ιράν στο Ισραήλ: Η απάντηση σε 5 κρίσιμα ερωτηματα

Το Ιράν εξαπέλυσε μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους προς το Ισραήλ, αφού υποσχέθηκε αντίποινα για το φονικό χτύπημα στο προξενείο του στη Δαμασκό, ενώ η… βεντάλια μιας ευρύτερης σύρραξης στην Μέση Ανατολή ανοίγει επικίνδυνα. Είναι η πρώτη φορά που το Ιράν επιτίθεται απευθείας στο Ισραήλ, μια εξέλιξη που μόνο ανησυχία προκαλεί, καθώς η διεθνής κοινότητα καλεί σε αυτοσυγκράτηση και πιέζει για αποκλιμάκωση. Όλο το προηγούμενο διάστημα το Ισραήλ και το Ιράν είχαν εμπλακεί σε έναν πολυετή σκιώδη πόλεμο με έμμεσες επιθέσεις σε δομές ή συμφέροντα της μιας ή της άλλης πλευράς αναφέρει σε μια τελευταία του ανάλυση το βρετανικό BBC. Οι επιθέσεις αυτές έχουν ενταθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια του παρόντος πολέμου στη Γάζα, ο οποίος προκλήθηκε από την επίθεση της παλαιστινιακής οργάνωσης Χαμάς σε ισραηλινές κοινότητες τον περασμένο Οκτώβριο.

Γιατί το Ισραήλ και το Ιράν είναι εχθροί;

Οι δύο χώρες ήταν σύμμαχοι μέχρι την ισλαμική επανάσταση του 1979 στο Ιράν, η οποία έφερε ένα καθεστώς που χρησιμοποίησε το μίσος του απέναντι στο Ισραήλ ως ζωτικό μέρος της ιδεολογίας του. Το Ιράν δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ και επιδιώκει την εξάλειψή του. Ο ανώτατος ηγέτης της χώρας, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έχει αποκαλέσει στο παρελθόν το Ισραήλ «καρκινικό όγκο» που «αναμφίβολα θα ξεριζωθεί και θα καταστραφεί». Το Ισραήλ πιστεύει ότι το Ιράν αποτελεί υπαρξιακή απειλή, όπως αποδεικνύεται από τη ρητορική της Τεχεράνης, τη δημιουργία δυνάμεων πληρεξουσίων που έχουν ορκιστεί στην καταστροφή του Ισραήλ, τη χρηματοδότηση και τον εξοπλισμό παλαιστινιακών ομάδων, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς και της λιβανέζικης σιιτικής μαχητικής ομάδας Χεζμπολάχ, και αυτό που πιστεύει ότι είναι η μυστική επιδίωξη του Ιράν με ένα φιλόδοξο πυρηνικό πρόγραμμα.

Σε τι «απάντησε» το Ιράν με την εναέρια επίθεσή του στο Ισραήλ;

Το Ιράν δηλώνει ότι ο βομβαρδισμός του Ισραήλ το βράδυ του Σαββάτου αποτελεί απάντηση στην αεροπορική επιδρομή της 1ης Απριλίου σε κτίριο του ιρανικού προξενείου στη συριακή πρωτεύουσα Δαμασκό, από την οποία σκοτώθηκαν ανώτεροι Ιρανοί διοικητές. Το Ιράν κατηγορεί το Ισραήλ για την αεροπορική επιδρομή, την οποία θεώρησε ως παραβίαση της κυριαρχίας του. Το Ισραήλ δεν έχει δηλώσει ότι την πραγματοποίησε, αλλά θεωρείται ευρέως ότι την έκανε. Η επίθεση στο προξενείο ακολουθεί ένα μοτίβο αεροπορικών επιδρομών κατά ιρανικών στόχων που αποδίδονται ευρέως στο Ισραήλ. Αρκετοί ανώτεροι διοικητές του των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν έχουν σκοτωθεί σε αεροπορικές επιδρομές στη Συρία τους τελευταίους μήνες. Το Ισραήλ προσπαθεί να εμποδίσει το Ιράν να ενισχύσει τη στρατιωτική του παρουσία στη Συρία.

Ποιοι είναι οι σύμμαχοι του Ιράν;

Το Ιράν έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο συμμάχων και δυνάμεων αντιπροσώπων στη Μέση Ανατολή που, όπως λέει, αποτελούν μέρος ενός «άξονα αντίστασης» που αμφισβητεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ και του Ισραήλ στην περιοχή. Τους υποστηρίζει μάλιστα με διάφορους τρόπους. Η Συρία είναι ο σημαντικότερος σύμμαχος του Ιράν. Το Ιράν, μαζί με τη Ρωσία, βοήθησε τη συριακή κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ να επιβιώσει από τον δεκαετή εμφύλιο πόλεμο της χώρας. Η Χεζμπολάχ στο Λίβανο είναι η πιο ισχυρή από τις ένοπλες ομάδες που υποστηρίζει το Ιράν. Ανταλλάσσει διασυνοριακά πυρά με το Ισραήλ σε σχεδόν καθημερινή βάση από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς. Δεκάδες χιλιάδες άμαχοι και στις δύο πλευρές των συνόρων έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.

Το Ιράν υποστηρίζει διάφορες σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ, οι οποίες έχουν επιτεθεί με ρουκέτες εναντίον αμερικανικών βάσεων στο Ιράκ, τη Συρία και την Ιορδανία. Οι ΗΠΑ προέβησαν σε αντίποινα νωρίτερα αφού τρεις στρατιώτες τους σκοτώθηκαν σε στρατιωτικό φυλάκιο στην Ιορδανία. Στην Υεμένη, το Ιράν παρέχει υποστήριξη στο κίνημα των Χούθι, το οποίο ελέγχει τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της χώρας. Για να εκδηλώσουν την υποστήριξή τους στη Χαμάς στη Γάζα, οι Χούθι έχουν εκτοξεύσει πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Ισραήλ και επιτίθενται επίσης σε εμπορικά πλοία κοντά στις ακτές του, βυθίζοντας τουλάχιστον ένα πλοίο. Οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν πλήξει στόχους των Χούθι ως απάντηση. Το Ιράν παρέχει επίσης όπλα και εκπαίδευση σε παλαιστινιακές ένοπλες ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς, η οποία επιτέθηκε στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου του περασμένου έτους, πυροδοτώντας τον σημερινό πόλεμο στη Γάζα. Ωστόσο, το Ιράν αρνείται οποιονδήποτε ρόλο στην ίδια την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.

Ποιες είναι οι στρατιωτικές δυνατότητες του Ιράν και του Ισραήλ;

Το Ιράν είναι πολύ μεγαλύτερο από το Ισραήλ γεωγραφικά και έχει πληθυσμό σχεδόν 90 εκατομμυρίων, σχεδόν δεκαπλάσιο από το Ισραήλ – αλλά αυτό δεν μεταφράζεται σε μεγαλύτερη στρατιωτική ισχύ. Το Ιράν έχει επενδύσει σημαντικά σε πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Διαθέτει ένα τεράστιο δικό του οπλοστάσιο, αλλά προμηθεύει επίσης σημαντικές ποσότητες στους πληρεξουσίους του – τους Χούθι στην Υεμένη και τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Αυτό που του λείπει είναι σύγχρονα συστήματα αεράμυνας και μαχητικά αεροσκάφη. Η Ρωσία πιστεύεται ότι συνεργάζεται με το Ιράν για τη βελτίωση αυτών σε αντάλλαγμα για τη στρατιωτική υποστήριξη που έχει παράσχει η Τεχεράνη στη Μόσχα στον πόλεμό της με την Ουκρανία – το Ιράν έχει παράσχει επιθετικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Shahed και η Ρωσία φέρεται να επιδιώκει τώρα να κατασκευάσει η ίδια τα όπλα.

Αντίθετα, το Ισραήλ διαθέτει μία από τις πιο προηγμένες αεροπορικές δυνάμεις στον κόσμο. Σύμφωνα με την έκθεση στρατιωτικής ισορροπίας του IISS, το Ισραήλ διαθέτει τουλάχιστον 14 μοίρες αεροσκαφών – συμπεριλαμβανομένων των F-15, των F-16 και του τελευταίου αεροσκάφους stealth F-35. Το Ισραήλ έχει επίσης εμπειρία στη διεξαγωγή χτυπημάτων βαθιά μέσα σε εχθρικό έδαφος.

Έχουν πυρηνικά όπλα το Ιράν και το Ισραήλ;

Το Ισραήλ θεωρείται ότι διαθέτει τα δικά του πυρηνικά όπλα, αλλά διατηρεί μια επίσημη πολιτική σκόπιμης ασάφειας. Το Ιράν δεν διαθέτει πυρηνικά όπλα και επίσης αρνείται ότι προσπαθεί να χρησιμοποιήσει το πολιτικό πυρηνικό του πρόγραμμα για να γίνει πυρηνικά εξοπλισμένο κράτος. Πέρυσι, ο παγκόσμιος παρατηρητής πυρηνικών όπλων βρήκε σωματίδια ουρανίου εμπλουτισμένα σε καθαρότητα 83,7% – πολύ κοντά σε οπλικό βαθμό – στην υπόγεια τοποθεσία Fordo του Ιράν. Το Ιράν δήλωσε ότι μπορεί να σημειώθηκαν «ακούσιες διακυμάνσεις» στα επίπεδα εμπλουτισμού. Το Ιράν εμπλουτίζει ανοιχτά ουράνιο σε καθαρότητα 60% για περισσότερα από δύο χρόνια κατά παράβαση της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 με τις παγκόσμιες δυνάμεις. Ωστόσο η συμφωνία αυτή βρίσκεται κοντά στην κατάρρευση από τότε που ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ αποχώρησε μονομερώς και επανέφερε το 2018 τις εξοντωτικές κυρώσεις στο Ιράν. Το Ισραήλ είχε εξαρχής αντιταχθεί στην πυρηνική συμφωνία.