Μέση Ανατολή: Η διπλωματική αναβάθμιση της Συρίας και η στρατηγική υποβάθμιση του Αφγανιστάν

Στην πυκνή ομίχλη της γεωπολιτικής, όπου η στρατηγική σημασία συχνά υπερισχύει των ηθικών παραμέτρων, η περίπτωση της Συρίας και του Αφγανιστάν αποτυπώνει ξεκάθαρα πώς οι διεθνείς σχέσεις ρυθμίζονται λιγότερο από αξίες και περισσότερο από συμφέροντα. Ο Μοχάμεντ Ικμπάλ, οραματιστής ποιητής του 20ού αιώνα, είχε χαρακτηρίσει το Αφγανιστάν ως την «καρδιά» της Ασίας. Μια φράση που επί δεκαετίες λειτουργούσε ως επιχείρημα για την παγκόσμια σημασία του αφγανικού κράτους, ιδιαίτερα για τη Δύση που επί 20 χρόνια διατηρούσε εκεί στρατιωτική παρουσία. Σήμερα, όμως, η ίδια η Δύση δείχνει να επανατοποθετεί το επίκεντρο των γεωστρατηγικών της προτεραιοτήτων, στρέφοντας το βλέμμα στη Συρία – μια χώρα με συγκριτικά πλεονεκτήματα σε χάρτες, θάλασσες και συμμαχίες. Η ανάδυση του Αχμέντ αλ-Σαράα ως πολιτικού ηγέτη της νέας Συρίας, προκαλεί αμηχανία όχι μόνο στους Ταλιμπάν, αλλά και σε εκείνους που επένδυσαν στη στρατηγική του «εκδημοκρατισμού» του Αφγανιστάν. Ο Σαράα, πρώην ηγέτης της HTS – μιας οργάνωσης με ρίζες στην Αλ Κάιντα – έχει επανασυστήσει την εικόνα του σε χρόνο-ρεκόρ: από καταζητούμενος με επικήρυξη 10 εκατομμυρίων δολαρίων, μεταμορφώθηκε σε επίσημο συνομιλητή προέδρων, απολαμβάνοντας επαφές υψηλού επιπέδου με ηγέτες της Δύσης, μεταξύ αυτών και ο Ντόναλντ Τραμπ, που δεσμεύτηκε μάλιστα να άρει τις κυρώσεις.

Ζαχάροβα: «Ο κόσμος σε απόσταση χιλιοστών από την καταστροφή»

Από την Ουκρανία στην Τεχεράνη: Τι διδάσκει η ισραηλινή εκστρατεία στους στρατηγούς του Κρεμλίνου

Αντιθέτως, το Αφγανιστάν – όπου η μνήμη της 11ης Σεπτεμβρίου λειτουργεί ακόμη ως πολιτικό φρένο – επιστρέφει στον κατάλογο ταξιδιωτικών απαγορεύσεων και αντιμετωπίζεται πια ως γεωπολιτικά παρωχημένο. Οι Ταλιμπάν, αν και επιχειρούν να προβάλουν ένα πρόσωπο εσωτερικής σταθερότητας, παραμένουν αποκλεισμένοι και εν πολλοίς αόρατοι από τον δυτικό διπλωματικό χάρτη. Η διαφορά δεν είναι μόνο στην ιστορική φόρτιση, αλλά και στην εικόνα. Ο Σαράα εμφανίζεται με κοστούμι και δεσπόζει σε πανεπιστημιακά φόρα. Ο Χαϊμπατουλάχ Αχουντζάντα, αντίθετα, δεν έχει καν δημόσια παρουσία, διατηρώντας το σκιώδες προφίλ των Ταλιμπάν προηγούμενων δεκαετιών. Ο Σαράα συναντά αντιπροσωπείες γυναικών, η Δαμασκός συνεχίζει την κοινωνική της ζωή, ενώ στην Καμπούλ οι γυναίκες έχουν εξαφανιστεί από κάθε δημόσια δραστηριότητα. Αλλά ο καθοριστικός παράγοντας είναι γεωπολιτικός. Η Συρία βρίσκεται στο σταυροδρόμι της Μέσης Ανατολής: γειτονεύει με το Ισραήλ, φέρει τη σκιά των Υψιπέδων του Γκολάν, διαθέτει σημαντική κουρδική παρουσία που αφορά άμεσα την Τουρκία, ενώ προσφέρει στη Ρωσία στρατηγική πρόσβαση στη Μεσόγειο. Αντίθετα, το Αφγανιστάν – χωρίς ακτογραμμή, μακριά από κρίσιμους ναυτικούς διαύλους και με περιορισμένες ενεργειακές δυνατότητες – δεν έχει την ίδια βαρύτητα στην παγκόσμια σκακιέρα.

Η υποδοχή που επιφυλάσσει η Δύση σε αυτούς τους δύο ηγέτες δείχνει ότι η αναγνώριση, η νομιμοποίηση και η «δεύτερη ευκαιρία» είναι διαθέσιμες μόνο εφόσον η γεωγραφία τις εξυπηρετεί. Η Δύση, παρά τους ηθικούς της λόγους περί δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επιλέγει τους εταίρους της με βάση τη χρησιμότητα – και όχι την ιστορία ή την προϊστορία τους. Το δίλημμα για τους Αφγανούς είναι διπλό: όχι μόνο εγκαταλείφθηκαν από εκείνους που για δύο δεκαετίες μιλούσαν για «κράτος δικαίου», αλλά και βλέπουν πια την εικόνα των άλλοτε εχθρών τους – Σύριων ισλαμιστών – να γίνεται αποδεκτή με χειραψίες, συμφωνίες και χαμόγελα. Και το ερώτημα αιωρείται: τι ακριβώς κρίνει την τύχη ενός έθνους στο διεθνές προσκήνιο; Οι πράξεις του ή η θέση του στον χάρτη; Η απάντηση, όσο σκληρή κι αν είναι, έχει ήδη δοθεί.