Προς κύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου και από τη Βεγγάζη

Ένα νέο γεωπολιτικό σκηνικό φαίνεται να διαμορφώνεται στη Λιβύη, καθώς δημοσιεύματα από τουρκικά και λιβυκά μέσα αναφέρουν ότι η Βουλή των Αντιπροσώπων στο Τομπρούκ – που μέχρι σήμερα διατηρούσε αποστάσεις από την Άγκυρα – εξετάζει το ενδεχόμενο κύρωσης του τουρκολιβυκού μνημονίου του 2019 περί θαλάσσιας δικαιοδοσίας, το οποίο είχε υπογραφεί ανάμεσα στην Τουρκία και την κυβέρνηση της Τρίπολης. Μια τέτοια εξέλιξη θα συνιστούσε ριζική μεταστροφή της Ανατολικής Λιβύης, η οποία μέχρι πρότινος στήριζε την ελληνική και αιγυπτιακή θέση περί ακυρότητας της συμφωνίας, καθώς ουδέποτε την είχε κυρώσει. Τόσο ο πρόεδρος της Βουλής, Ακίλα Σάλεχ, όσο και ο ισχυρός άνδρας του ανατολικού στρατοπέδου, στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ, παραμένουν στις θέσεις τους, γεγονός που προσδίδει βαρύτητα στην ενδεχόμενη στροφή.

Η πρόσφατη σύσταση κοινοβουλευτικής επιτροπής για την επανεξέταση της συμφωνίας υποδηλώνει μια διαδικασία σταδιακής προσέγγισης της Άγκυρας με το Τομπρούκ, η οποία ενισχύθηκε μετά την αποστολή μεγάλης κλίμακας τουρκικής ανθρωπιστικής βοήθειας στη Ντέρνα τον Σεπτέμβριο του 2023 – όταν η ελληνική αποστολή επισκιάστηκε από θανατηφόρο τροχαίο. Παράλληλα, η επίσκεψη του Σαντάμ Χαλίφα Χαφτάρ, γιου του στρατάρχη και επικεφαλής των χερσαίων δυνάμεων, στην Άγκυρα, καθώς και οι πληροφορίες περί επικείμενης επίσκεψης του διοικητή της ΜΙΤ Ιμπραήμ Καλίν στη Λιβύη, επιβεβαιώνουν την πρόθεση της Τουρκίας να διεισδύσει πολιτικά και θεσμικά και στο ανατολικό στρατόπεδο της χώρας.

Εφόσον η Βουλή του Τομπρούκ εγκρίνει τελικώς το μνημόνιο, τότε και οι δύο λιβυκές αρχές – Τρίπολη και Βεγγάζη – θα ευθυγραμμιστούν για πρώτη φορά υπέρ των τουρκικών διεκδικήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται για εξέλιξη που αποδυναμώνει σημαντικά την ελληνική επιχειρηματολογία περί ακυρότητας και ταυτόχρονα αναβαθμίζει τη γεωπολιτική θέση της Άγκυρας, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τις ελληνικές ΑΟΖ που προκύπτουν από τη συμφωνία Ελλάδας–Αιγύπτου του 2020. Η προγραμματισμένη επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στη Λιβύη – η οποία είχε σχεδιαστεί στο πλαίσιο αναθέρμανσης των οικονομικών σχέσεων με την Τρίπολη – αποκτά νέα διάσταση, καθώς η κύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου φαίνεται να μετατοπίζει το επίκεντρο της ελληνικής διπλωματίας από την οικονομική συνεργασία στη διαχείριση μιας πιθανής στρατηγικής ήττας. Καθοριστικός αναμένεται να είναι ο ρόλος της Αιγύπτου, η οποία διατηρεί επιρροή στη Βεγγάζη και με την οποία η Αθήνα είχε μέχρι σήμερα στενό συντονισμό σε όλα τα λιβυκά μέτωπα. Η ανατροπή αυτή ενδέχεται να επιφέρει επανευθυγράμμιση συμμαχιών και τακτικών, εντός ενός τοπίου όπου οι ισορροπίες παραμένουν εξαιρετικά εύθραυστες.