«Μετρητά στο στρώμα» κρύβουν οι Γερμανοί

Παρά την αλματώδη πρόοδο της τεχνολογίας στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές και τη σαφή επικράτηση των ψηφιακών πληρωμών στην καθημερινότητα πολλών Ευρωπαίων, οι Γερμανοί επιμένουν… παραδοσιακά. Η αγάπη τους για τα μετρητά δεν είναι απλώς εμμονή ή πολιτισμικό κατάλοιπο· έχει εξελιχθεί σε οικονομικό φαινόμενο με διαστάσεις που εντυπωσιάζουν ακόμα και τους ειδικούς. Το γνωστό ρητό «(Nur) Bares ist Wahres» – «(Μόνο) τα μετρητά είναι αληθινά» – δεν είναι απλώς μια φράση· συνοψίζει μια βαθιά ριζωμένη νοοτροπία. Η Γερμανία είναι ίσως η μοναδική μεγάλη ευρωπαϊκή οικονομία όπου η φυσική ρευστότητα εξακολουθεί να παίζει τόσο σημαντικό ρόλο, όχι μόνο για πρακτικούς αλλά και για ψυχολογικούς και ιδεολογικούς λόγους. Πολλοί Γερμανοί θεωρούν ότι πληρώνοντας με μετρητά διατηρούν καλύτερο έλεγχο των δαπανών τους, ενώ άλλοι θέλουν να αποφύγουν την ψηφιακή καταγραφή και την παρακολούθηση των κινήσεών τους – και άρα τον καταιγισμό με διαφημίσεις ή την απώλεια της ιδιωτικότητας. Ωστόσο, τα τελευταία στοιχεία της Μπούντεσμπανκ σοκάρουν: περίπου 395 δισεκατομμύρια ευρώ βρίσκονται «εκτός συστήματος» – κρυμμένα σε συρτάρια, θυρίδες και στρώματα. Πρόκειται για ποσό υπερδιπλάσιο από αυτό που είχε υπολογιστεί το 2013, υποδηλώνοντας μια διαρκώς αυξανόμενη τάση συσσώρευσης μετρητών στα νοικοκυριά. Κι αυτό, παρά τη μείωση της χρήσης τους στις καθημερινές αγορές: στο λιανεμπόριο, μόλις το 33,8% των συναλλαγών γίνονται πλέον με φυσικό χρήμα.

Πώς εξηγείται αυτή η αντίφαση; Οι ειδικοί μιλούν για το λεγόμενο «Παράδοξο των Μετρητών»: ενώ η χρήση τους στην κατανάλωση μειώνεται, η συνολική τους κυκλοφορία αυξάνεται. Η απάντηση, σύμφωνα με οικονομολόγους και αναλυτές, βρίσκεται στο στοιχείο της ανασφάλειας. Σε περιόδους κρίσεων – είτε πρόκειται για πανδημία, γεωπολιτικές εντάσεις ή ενεργειακή αβεβαιότητα – οι πολίτες αισθάνονται πιο ασφαλείς όταν έχουν ρευστό διαθέσιμο. Το μετρητό, ακόμη κι αν δεν το ξοδεύουν, λειτουργεί ως «δίχτυ προστασίας» και σύμβολο αυτονομίας. Σύμφωνα με τη στατιστική, κάθε Γερμανός φυλά κατά μέσο όρο 1.326 ευρώ στο σπίτι. Μάλιστα, παλαιότερες έρευνες έχουν δείξει ότι μόλις το 10% των κυκλοφορούντων μετρητών χρησιμοποιείται πράγματι για αγορές ή συναλλαγές. Το υπόλοιπο είτε παραμένει αποθηκευμένο είτε διαφεύγει στο εξωτερικό.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγνωρίζοντας και τις αρνητικές πλευρές αυτού του φαινομένου – όπως η φοροδιαφυγή και το ξέπλυμα χρήματος – ετοιμάζεται να θέσει αυστηρότερους περιορισμούς στις πληρωμές με μετρητά από το 2026. Η Γερμανία, παρά τις αντιστάσεις της κοινής γνώμης, θα πρέπει να συμμορφωθεί. Ωστόσο, η βαθιά συναισθηματική σχέση των Γερμανών με τα μετρητά δύσκολα θα αλλάξει από τη μια μέρα στην άλλη. Και όσο η οικονομική και γεωπολιτική αβεβαιότητα παραμένει, το «στρώμα» θα συνεχίσει να κρύβει μικρούς θησαυρούς σε ευρώ – όχι τόσο για να ξοδευτούν, όσο για να ησυχάζουν τα νεύρα.