Γάζα: Οι διαπραγματεύσεις για κατάπαυση του πυρός σε νέο αδιέξοδο λόγω παλιάς διαφωνίας

Για σχεδόν 20 μήνες πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας, μια διαρκής εναλλαγή μεσολαβητών και διαπραγματευτών προσπαθεί – χωρίς επιτυχία – να επιτύχει μια βιώσιμη κατάπαυση του πυρός μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ. Ο Γουίλιαμ Μπερνς και ο Μπρετ ΜακΓκερκ ηγήθηκαν των προσπαθειών της κυβέρνησης Μπάιντεν, πριν αναλάβει πρόσφατα ο Στιβ Γουίτκοφ εκ μέρους του Ντόναλντ Τραμπ. Ωστόσο, ανεξαρτήτως προσώπων, ένα αμετακίνητο ζήτημα παραμένει ο βασικός ανασταλτικός παράγοντας: η Χαμάς επιδιώκει μόνιμη κατάπαυση του πυρός, διασφαλίζοντας τη μελλοντική της παρουσία στη Γάζα, ενώ το Ισραήλ αποδέχεται μόνο προσωρινή εκεχειρία με στόχο την ανανέωση των πολεμικών του επιχειρήσεων.

Αυτή η διαφωνία επανεμφανίζεται και τώρα, ως το βασικό εμπόδιο σε μια νέα προσπάθεια ειρήνευσης. Μετά από νέα διαμεσολαβητική πρωτοβουλία του Γουίτκοφ και της ομάδας του την περασμένη εβδομάδα, η Χαμάς απαίτησε ισχυρότερες εγγυήσεις ότι οποιαδήποτε νέα κατάπαυση πυρός διάρκειας 60 ημερών θα εξελιχθεί σε μόνιμη ειρηνευτική συμφωνία. Συγκεκριμένα, η Χαμάς ζήτησε την ενσωμάτωση ρήτρας που να προβλέπει «τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων έως την επίτευξη οριστικής συμφωνίας». Αυτό, σύμφωνα με το Ισραήλ, θα μπορούσε να οδηγήσει σε άτυπη επέκταση της κατάπαυσης επ’ αόριστον, στερώντας του τη δυνατότητα επανέναρξης της σύγκρουσης.

Η απάντηση της ισραηλινής κυβέρνησης ήταν άμεση και προβλέψιμη. «Η απάντηση της Χαμάς είναι απολύτως απαράδεκτη και αποτελεί βήμα προς τα πίσω», ανέφερε ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις δεν κατέρρευσαν. Αίγυπτος και Κατάρ, οι δύο βασικοί Άραβες μεσολαβητές, εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση την Κυριακή, δεσμευόμενοι να εντείνουν τις προσπάθειές τους για άρση των εμποδίων. Από την πλευρά του, ο Γουίτκοφ κατηγόρησε τη Χαμάς ότι «μας οδηγεί προς τα πίσω», αλλά άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο άμεσης επανέναρξης των διαπραγματεύσεων «από αυτή την εβδομάδα», εφόσον υπάρξει αλλαγή στάσης από την παλαιστινιακή οργάνωση.Η Χαμάς δήλωσε κατόπιν έτοιμη να ξεκινήσει «άμεσα έμμεσες διαπραγματεύσεις για την επίλυση των σημείων διαφωνίας», υπό τον όρο ότι αυτές θα οδηγήσουν σε «μόνιμη κατάπαυση πυρός και πλήρη αποχώρηση των κατοχικών δυνάμεων».

Όπως συμβαίνει από την αρχή της σύρραξης, η πρόοδος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη βούληση των ΗΠΑ να πιέσουν και τις δύο πλευρές. Υπενθυμίζεται ότι ήταν η παρέμβαση Τραμπ που ώθησε τον Νετανιάχου να αποδεχτεί προσωρινή εκεχειρία τον Ιανουάριο, η οποία όμως έληξε δύο μήνες μετά, με νέο κύμα ισραηλινών επιθέσεων. Η επίτευξη συμφωνίας φαίνεται δύσκολη, εκτός αν μία από τις δύο πλευρές υποχωρήσει από τις σταθερές «κόκκινες γραμμές» της. Ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν υπονοήσει ότι ενδέχεται να δεχτούν μόνιμη εκεχειρία, αν η Χαμάς αφοπλιστεί και ηγετικά της στελέχη εγκαταλείψουν τη Γάζα. Αν και κάποιοι αξιωματούχοι της Χαμάς αφήνουν περιθώρια συμβιβασμού, η οργάνωση επισήμως απορρίπτει κατηγορηματικά τον αφοπλισμό.

Στο μεταξύ, η ανθρωπιστική κρίση βαθαίνει. Οι οικογένειες των Ισραηλινών ομήρων παραμένουν χωρίς ελπίδα, ενώ οι άμαχοι της Γάζας βιώνουν εκτοπισμό, ελλείψεις τροφίμων, συνεχιζόμενους βομβαρδισμούς και ένα χαοτικό ισραηλινό πρόγραμμα διανομής ανθρωπιστικής βοήθειας. Τη Δευτέρα, ο ισραηλινός στρατός εξέδωσε νέες εντολές εκκένωσης για μεγάλο τμήμα της νότιας Γάζας, ωθώντας χιλιάδες αμάχους σε ένα στενό παράκτιο κομμάτι γης.

Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας, πάνω από 4.000 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί από τη στιγμή που το Ισραήλ επανεκκίνησε τις επιθέσεις του τον Μάρτιο, χωρίς να γίνεται διάκριση μεταξύ αμάχων και ενόπλων. Τη Δευτέρα, σε αεροπορικό πλήγμα στη συνοικία Τζαμπαλίγια σκοτώθηκαν τουλάχιστον δέκα άτομα, μεταξύ αυτών συγγενείς υψηλόβαθμου στελέχους του υπουργείου Υγείας της Γάζας. Η εσωτερική δυναμική ενδέχεται επίσης να διαμορφώσει τις εξελίξεις. Η αποδυνάμωση της Χαμάς λόγω εσωτερικής δυσαρέσκειας και απώλειας στελεχών μπορεί να την ωθήσει σε αποδοχή μιας προσωρινής συμφωνίας. Αντίστοιχα, στο Ισραήλ η πολιτική σταθερότητα του Νετανιάχου εξαρτάται από τη συνέχιση του πολέμου – ωστόσο, η κόπωση των εφέδρων και η αδυναμία στήριξης μόνιμης κατοχής της Γάζας εγείρουν σοβαρές αμφιβολίες για το κατά πόσο μπορεί να συνεχιστεί επ’ αόριστον αυτή η αιματηρή πορεία.