Σαμ Άλτμαν: Ο ιδανικός ηγέτης ή ο απόλυτος οπορτουνιστής;

Σε μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη υπόσχεται να αναδιαμορφώσει τον κόσμο, το πρόσωπο του Σαμ Άλτμαν —συνιδρυτή της OpenAI και κεντρικού εκφραστή της «αποστολής» της— παραμένει εξίσου αινιγματικό όσο και καθοριστικό. Είναι οραματιστής με ανθρωπιστικό σκοπό ή ευφυής διαχειριστής εξουσίας που κρύβει την επιθυμία του για έλεγχο πίσω από τη μάσκα της τεχνολογικής σωτηρίας; Δύο πρόσφατα βιβλία φωτίζουν αυτό το δίπολο μέσα από εντελώς διαφορετικές προσεγγίσεις. Το Empire of AI της δημοσιογράφου Κάρεν Χάο και το The Optimist της Κιτς Χέιγκι προσφέρουν δύο συμπληρωματικές αλλά αντικρουόμενες όψεις ενός από τους πλέον επιδραστικούς ανθρώπους της τεχνολογικής εποχής.

Η Χάο, με φόντο μια πολυετή έρευνα σε τρεις ηπείρους, εξετάζει τον Άλτμαν όχι ως άτομο, αλλά ως φορέα μιας νέας μορφής τεχνολογικού αποικισμού. Από τα data centers της Χιλής που εξαντλούν τοπικούς πόρους, μέχρι τους Κενυάτες εργάτες που φιλτράρουν βίαιο περιεχόμενο με εξευτελιστικούς μισθούς, το Empire of AI καταγγέλλει ότι η δημιουργία «καλής A.I.» έχει ήδη τεράστιο κοινωνικό κόστος. Για τη Χάο, η OpenAI ξεκίνησε με μια ειλικρινή διάθεση να προστατέψει τον κόσμο από τις «κακές» τεχνητές νοημοσύνες, αλλά εξελίχθηκε σε έναν μηχανισμό αδιαφάνειας, επιχειρηματικής επιθετικότητας και τεχνολογικής υπεροψίας. Ο Άλτμαν, γράφει, είναι πια ένας χαρισματικός αλλά επικίνδυνα απρόβλεπτος ηγέτης που μεταμφιέζει στρατηγικές εξουσίας σε ουτοπικό όραμα.

Αντίθετα, στο The Optimist, η Χέιγκι εξετάζει τον Άλτμαν ως προϊόν —και πρωταγωνιστή— της κουλτούρας της Silicon Valley. Από τα πρώτα του βήματα στο Y Combinator έως την εκρηκτική άνοδο της OpenAI, περιγράφει μια διαδρομή γεμάτη έξυπνους χειρισμούς, φιλόδοξες φιλίες (μεταξύ άλλων με τον Έλον Μασκ), αλλά και έναν απαράμιλλο μηχανισμό «πώλησης του μέλλοντος». Ο Άλτμαν, σύμφωνα με τη Χέιγκι, δεν είναι απλώς τεχνολόγος. Είναι οραματιστής, διπλωμάτης, πολιτικός. Τον χαρακτηρίζει «άνθρωπο που πείθει τους πάντες ότι βλέπει μπροστά». Γι’ αυτό και επιβιώνει —είτε συζητά με καπιταλιστές, είτε με κανίβαλους, όπως είπε σκωπτικά ο μέντοράς του Πολ Γκράχαμ.

Το ρήγμα: Νοέμβριος 2023

Και τα δύο βιβλία κορυφώνονται στο επεισοδιακό Σαββατοκύριακο του Νοεμβρίου 2023, όταν το διοικητικό συμβούλιο της OpenAI αποπέμπει ξαφνικά τον Άλτμαν, για να τον επαναφέρει μερικές μέρες μετά έπειτα από ανταρσία εργαζομένων και επενδυτών. Η Χέιγκι το παρουσιάζει ως σύγκρουση κουλτούρας: ένα συμβούλιο που κουράστηκε από τη διγλωσσία του Άλτμαν και προσπάθησε να τον περιορίσει. Η Χάο, όμως, υφαίνει μια σκοτεινότερη αφήγηση: κάνει λόγο για «ψυχολογική κακοποίηση», για «χαοτική κουλτούρα» που γεννά φόβο και σύγχυση, και για έναν Άλτμαν που παραμορφώνει την αλήθεια ανάλογα με την περίσταση.

Τα δύο πορτρέτα διαφέρουν ριζικά αλλά συμφωνούν σε ένα πράγμα: ο Σαμ Άλτμαν δεν είναι τυχαίος. Είναι η προσωποποίηση της εποχής όπου το όραμα συχνά γίνεται εργαλείο εξουσίας και η ηθική αβεβαιότητα συγκαλύπτεται από τον ενθουσιασμό της καινοτομίας. Ο ίδιος δηλώνει ότι η υπερανθρώπινη A.I. θα εξαλείψει τη φτώχεια. Αλλά, όπως μας θυμίζει η Ιστορία, δεν είναι η τεχνολογία που καθορίζει τις συνέπειες —είναι οι προθέσεις πίσω από αυτή. Αν σκοπός είναι απλώς η ισχύς, τότε και τα προβλήματα που θα γεννήσει θα είναι εξίσου υπερ-ανθρώπινα.